Zahter, ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasının Tymbra spicata türüne ait olan, Filistin ve Cezayir başta olmak üzere orta doğuda yetiştirilen halk arasında kara kekik olarak ifade edilen şifalı bir bitkidir. Yörelere göre zatar, zater, zağter, güyegi otu, sahter, sağter, sa'ter ve karabaş kekik olarak da isimlendirilir. Dünya üzerinde 3200 türü bulunurken Türkiye'de 400'e türü bulunur. Akdeniz ve Ege Bölgesinde endemik türleri yer alır, tropikal bölgelerde ya da ılıman alanlarda verimli gelişim gösterir. Bununla birlikte, Türkiye'nin hemen hemen her bölgesinde yetişmeye elverişlidir. Bu bitkiden elde edilen uçucu yağlar doğa destekli tedavilerde tercih edilebilir.
Zahter, karvakrol, timol, p- simen, y-terpinen gibi uçucu bileşenlerden oluşur. Ana uçucu bileşeni karvakroldür. Bitkinin özünde ağırlıkla fenolik bileşikler bulunur ve rosmarinik asit en öne çıkan etken maddedir. Zahterin sahip olduğu rosmarinik asit ve karvakrol gibi antioksidan ve bileşenler, bakteri karşıtı, mantar karşıtı, böcek kovucu, ağrı kesici ve enfeksiyona karşı etkiye sahiptir. Astım, bronşit, kolik, mide ağrıları, uçuk virüsü, öksürük, soğuk algınlığı, ishal, hazımsızlık ve ağız kokusu problemlerini gidermede de destekçidir.
Mikroorganizmalara karşı insan vücudunun savunma gücünü arttırılması en belirgin faydalarından biridir. Mikroorganizmalar; gram (-) bakteriler, gram (+) bakteriler, parazitler, mantarlar ve virüsler olmak üzere birçok canlı formunu kapsar. Bu nedenle, karvakrol esansiyel uçucu bileşeni bu mikroorganizmaların çoğalması, vücutta enfekte olması ve hastalık yapıcı etkileri azaltmaya yardımcıdır.
Diğer yandan, sindirim sistemi problemlerinde destekleyici olur. Mide problemlerinin merkezinde helikobakter pilori bakterisi gelir. Anti- bakteriyel özelliği ile mide iç çeperinin iltihaplanmasına neden olan bu bakteri ile mücadeleyi destekler. Böylece, mide iltihaplanması ile birlikte gastrit ve ülser gibi ciddi problemlerin aşılmasına yardımcı olur.
Antioksidan özelliklere sahip olan zahterin faydaları aşağıdaki gibi listelenebilir:
Zahter bitkisinin kozmetik sektöründe destilasyon yöntemi ile uçucu bileşenler saflaştırılarak ağrı kesici krem olarak tercih edilebilir. Gıda olarak aromatik zenginliği ile baharat olarak gıdayı lezzetlendirmek amacıyla kullanılabilir. Zahter tozu ara sıcak ya da ara soğuk menülerde salatalarda sıkça tercih edilir. Baharat zenginliği ile içecekleri tatlandırmak usulü kullanılabilir.
Zahter Nasıl Tüketilir?
Zahter bitkisinin yağı ya da ekstrakt haline getirilerek hammadde ürüne dönüştürülebilir. Bu durumdan hareketle, bitki özünü tozu, tableti, kapsülü, sıvı formu, çayı ve aroması kullanılabilir.
Bir tatlı kaşığı kurutulmuş bitkinin otunu kaynatma haznesine ilave edilir. Kaynatılan suyun 6-7 dakika kadar çayın demlenmesi sağlanır. Bardağa koyulmadan önce süzgeçten geçirilir, ilk su boşatılır ve bir sonraki su bardağa koyulur. Böylece, bitkide fazla atık maddeler ayrılmış olur. İçeriği toksin atıcı olması sabah saatlerinde aç karnına 1 bardak tüketildiğinde daha yüksek verim alınmasına yardımcı olur.
Bitkinin baharatı ve zenginleştirilmiş özütü sıklıkla kullanırken günlük kullanım dozu aşıldığında bazı yan etkiler oluşturabilir. Güçlü bir baharat özelliği göstermesi nedeniyle günlük tüketimlerine dikkat edilmesi önerilir. Kişiden kişiye değişebilecek bazı negatif etkiler aşağıdaki gibi olabilir:
Aromatik ve tatlandırıcı etkisi ile baharat olarak yemeklerde, kahvaltılarda kurutulmuş formu tüketilebilir.
Günlük kullanım dozları ortalama olarak 1 tatlı kaşığı ölçekte tercih edilmesi önerilir.
Hamile ve emziren anneler, kanser tedavisi gören kişilere kullanımı önerilmez.
